SIMON ESTILITA LURRA HARTZEN ZUEN UNEKOAZ

Simon Estilita lurra hartzen zuen unekoaz eta zer bururatu zitzaion orduan 

Chacun en sa chacunière(1)

 Simon Estilita lurrean hanka jarri zuenetik zutabe gainean bizi izan zeneko bizipenaz eta bere infernuetarainoko bidai pertsonalean jasandakoaz hasi zen hausnartzen. Han sentitu zuen txinparta antzeko zerbait buruan. Bere buru jabetasun faltagatik zeharo galdurik sentitu zen. Sentsazio desatsegin bat izan zuen ,non bere energia faltagatik edo, agian, soberagatik bere burmuineko funtzioak eten egin zukeen moduko egoeran aurkitu baitziren. Han ez zen Husserlgo ‘epoche’ bezalakoa. Ez zen gogoaren konturik ,ze inolako gogorik munduaz ahazteko edo alde batera uzteko ez zeukan. Baina nola utzi alde batera gure ingurukoa , inguruak eman dizkigun baliabideak erabiltzen ari garen bitartean? Ez zen Hegeleko epai amaiezinaren kontua. Han ez zegoen ezeztapenaren ukapenik, ze han ez zegoen batere determinaziorik. Han ukazio bakarra adimenaren baliabidearenak izan litezke, eta aurre determinazio egoeran aurkitu zitzaion. Segundo hori igaro eta gero pentsamendu bitxi bat zetorkion burura. ’Perplexus sum, ergo sum’(nahasia nago, beraz banaiz), pentsatu zuen behin arrazoiaren baliabidea berriro adimenean berreskuratu zuenean. Hau izango litzateke bere existentziaren froga oinarrizkoena.

Buruko edozein funtzio arrazional erabili baino lehen, energia beteko izakia zelakoaren kontzientzia zuen. Kontzientzia horretan zaindari bakar bat zegoen  izkina batean  berari begira: bere erreflexioko baliabidea , bere baitarako erreflexioa, eta honek erakusten zion txinparta horien artean bera bizirik zegoela, nahiz eta zeharo galdurik, leku ezezagun batean, eta zereginaren gabezian egonik. Behin funtzio arrazionalak berreskuraturik, han bakarrik egonik , ez zeukan orduan ezer galtzeko, bizitza izan ezik. Horregatik zerbait argia eta  ezberdina esateko erabakia hartu zuen. Hori dena ironiarik gabe (Hegel jauna  haserre ez zedin )eta bizitzaren koherentzia ezak azpimarratzeko esaldi motz ironikoen estilorik erabili gabe. ’ Ze koherentzia ezak gure diskurtsoa borobila ezin dela izan  erakusten du eta hori aurretik argi neukan  ’ - esan zuen berekiko eta jarraitu zuen bere pentsamenduekin:

‘ Gure osotasuna zati desberdinez eginda dago , ez da uniformea, eta ezagutzen ez dugunak alda lezake gure ikusmoldea. Agustinetik zetorren zalantzaren printzipioa , Descartesen eskutik metodo bihurtu zen. Handik bere zentzu matematiko espaziala erabiliz munduko osotasuna bi mota desberdinetan sailkatu zuen. Baina  holako existentziaren froga izateko  pentsamenduaren prozesua erabili behar da. Horrela, bere ‘cogito ergo sum’ existentziaren froga izateaz baino, pentsamenduaren froga dela ematen du. Berak ezarritako dualismo hori,’res cogita’ eta ’res extensa’-ren artekoa, hain argi ez dagoela ematen du gaur egun. Dikotomia horrek  Kanten ikuspuntutik gure aurrean gertatzen diren gertaerak (phenomena) edo gure buruan sortzen diren ideiak (nuomena) islatzen ditu ’ .  Perspektibaren bila, indar berria lortzeko lotura guztiak aztertzeko beharrarekin jarraitu zuen hausnarketaren katea. Hori bai, materiari lotuta jarraituz ,ze Nicolas Kusakoaren hitzak gogoratuz ’ botere mugatuak Botere Infinitua ezin baitu atzeman’(2)

 

‘ Zientziak, positibismoak duen jarrera muturrera eramanez, ez du nahi ezer gizabanakoari buruz jakin, ze kategoriak jartzen diren bitartean, gizabanakoa osoa  atzean geratzen da , desitxuratuta .Kategoria desberdineko ‘ tiraderan ’ bere ezaugarriak sartzen diren bitartean desagertzen da gizabanakoa, zeharo zatituta. Bere baitako ñabardura  galtzen da kategorien eta azpikategorien multzoan. ‘Kategoria- zaldiak’, bakoitza bere alde tiraka dabiltzanean gizabanakoa zatituta uzten da, ez da gehiago gorputza bat izaten. Zenbat zati  ez dira atzean geratu sinplifikazio aldareetan? ‘

‘ Eta gero ,zatiekin ezin da osotasun hori berregin. Hori esaten du ere termodinamikaren bigarren legeak, prozesuetan galtzen dela energia atzera-buelta ezinezkoa izanik, horrela natura bere norabide bakarra dauka. Ezaugarri sailkapen horretan entropia moduko zerbait galtzen da, eta horrela ezin da ezaugarriekin gizabanakoa berriro osatu, ze zerbait berreskuraezina  galdu egiten da prozesuan. Filosofia edo pentsamendua osotasunari aplikatu behar zaion bitartean, haien artean gizabanakoari, galtzen du  zientzia mota horren kategoria ,positibismoaren irizpide estuak onartzen baditugu,   ze eremu ez-zientifikoan, jokatu behar baita ere. Horrela, arazoak ez dira bukatuko  “Espirituko Zientzia” (Geisteswissenschaft)deitze hutsarekin ’.

Gogoratu zuen pentsamenduak zuen joerari buruz Frommek esan zuena. Gure ezagutza beti zen partziala eta osagabetasun hori osotasun batera eraman nahi genuen. Horretarako  “sistema bat osatzeko pieza gehigarri batzuk, zatiei gehitzen dizkiegunak osotasun bat egiteko, fabrikatzeko joera dugu  ,”(3). ‘ Sistematizazioa eta osotasun bat eratzeko asmoa gure pentsamoldeko ezaugarrien artean izango dira , baina ez du esan nahi unibertsoa homogeneo eta erregularra denik ’- gaineratu zuen Simonek . Eta berriro sartu zen buru belarri bere oldozpenean:

‘Freuden psikoanalisia gizabanakoaren eremuan sartu da bera zientziarazteko asmoarekin. Han aztertzen dira bere bizitzako gertaerek eta gizarte historian kristaldutako eragingarriek bere bizipenetan duten eragina.  Neurozientziek burmuina eta nerbio-sistemaren azterketaren bidez gizabanakoa beste aldetik aztertzen dute. Horrela neurketa eta nolabait ‘res extensa’-koaren ezaugarriak sartu dira  ‘res cogitans’-en eremuan, Descartesen lengoaia erabiliz, nerbio sistemaren egitura eta bere osagaiek   elkarri eragiten kognizioa eta jokamolde aztertuz . Baina noraino zientzaratu da horrela gizabanakoa? Gure erabakimen aske erabakitzen ari garela uste dugunean, gure “ erabakia “ ez al da izango bakarrik instantzia fisiologiko baten ondorioa? Eta muturreraino eramanda, zenbaterainoko eskubidea dute  erabakimen askea zalantzan jartzeko? Eta positibismoak, nola emango dio zientziaren titulua psikoanalisiari? Ea nola ateratzen naizen bizirik zezen plaza honetatik galdera horien adarraren tamaina ikusita! ’-esan zuen eskua bekoki gainetik pasatuz.

‘ Fisikaren materiako azken osagaiaren bilaketa horrek erakusten du ’ gauza-bere-baitan ’(Ding-an –sich) oraindik balizko esperientziaz haratago dagoela. Bestaldetik Neurozientziaren mugek eta gabeziek erakusten dute badagoela ‘(giza)izaki- bere-baitan ’ [(humane)Seinde-an-sich] balizko esperientziaz haratago zerbait  ere.   ‘Haratago’(Jenseits) horretan  arrazoimenak adierazpen bat eta bere kontrakoa ere proba ditzake. Horrela zioten Kantek:” tamalez kontrakoak bere alde baliozko eta beharrezko arrazoiak  baditu ere bai” (4) .Bien arteko mugetan izango du bere eremua zientziak. Fisikariek esango zuten bezala, dimentsioaren ikuspuntutik, hamar ber  zenbaki batzuen arteko eremua, zenbaki horiek berretzaile apalak positibo eta negatibo izanik. Balizko esperientziaz haratago transzendente eremuan aurkitzen gara. Eta hor bakarrik antinomiarekin topo egingo dugu. Kanten ’Arrazoimen hutsaren kritika’-ko hurrengo adibide ezagunetarikoan argi geratu zen.  Kanten antinomiaren arabera borondateak badu bere kausalitatea naturaren kausalitateaz kanpo eta orduan badago aukeratzeko askatasuna, baina  aldi berean naturaren partaideak izanik, naturaren legea jarraitu behar dugu derrigorrez, orduan ez dago aukeratzeko askatasunik ’.

‘ Ideia hori gaur egun kontziente/ez kontzienteren kontrakotasunean islatzen da. Ekintzak inkontziente eremuan hasten badira, neurologoen esperimentu batzuek erakusten duten moduan, horrela beraien ustez naturaren legeak jarraituz, ez legoke aukeratzeko askatasunarentzako lekurik. Baina ez kontziente eremuan egoteak ez du esan nahi norberarentzat arrotza denik, ze hura  gure historia pertsonalarekin eta giza eboluziozko “ adreiluarekin “ eratuta dago. Gerta diren erabaki kontziente eta ez kontzienteekin gure oraina bilbatua dago. Erabakitzerakoan bi motatako arrazoi horiek beren pisua dute.  Sartreren esanetan biak, kontziente eta ez-kontziente, pertsona bakoitzak ikusten ditu baina argi desberdinekin, ze inkontzientearen  gaineko argi hori “ez dauka analisia eta kontzeptualizazioa onartzen duten baliabiderik”(5). Azkenean ez-kontziente hori batbederako ez-kontzientea da, ez da zerbait arrotza; aitzitik , batbederako bizitzan eratuta dago.

Bere historia alde batera utzita beste bigarren antinomia plantea daiteke, hain zuzen, filosofiari buruzkoa . Zientzia, positibismoaren ikuspuntutik, bakarrik oinarritzen da behagarriarenean,  hau da, esperimentatu, neurtu eta zenbatu ditzakeen fenomenotan. Argi dago filosofia ez dela sartzen horrelako kategorian, eta orduan ez litzateke zientziarik izango. Baina positibismoak ezin dio bere buruari zientziaren titulua ukatu, izatez aldi berean korronte filosofiko bat da. Orduan positibismoa eremu zientifikoan dagoen bitartean , filosofia eremu berean egon beharko da. Hori bai, ahaztu gabe filosofia ez dela inoiz” zientziaren bide seguruan “ egongo ,ez badu “ espezialitate akademiko aspergarri “ bihurtu nahi , Rortyk zioen bezala ’(6).

Hasi zen bere buruan mamurtzen nola Husserlek esan zuen Hegelek eta Epikurok kontraesan-ezaren printzipioa ukatu zutela.(7)Ez zeukan argi Epikuroren kasuan horrela zegoenik, baina Hegelen partez horrelako ukazio jasanez gero filosofian zer geratzen zen zutik jakitea behar-beharrezkoa zen.

‘Bere “Espirituaren Fenomenologia”-n ezagutzaren prozesua  egunez ‘ eguna da ’ esaldia paper batean idatzia gauean gezurra  bihurturik, eta  ‘ hemen ’ beste batentzako ‘ han ’ izatez hasten da. Eta dinamika horren abiapuntutik  subjektua kontzientzia ezagutza absoluturaino  helduko den ideia jarraituz, zer geratuko da baliokoa  filosofian “ ezagutza absolutuaren “ naufragioa jasan eta gero? Han planteatzen zen ezagutzen dugun gizakiaren historia aurrera zihoala prozesu progresiboan bezala, non munduaren ezagutzak zeukan erritmo berberean baitzihoan,  Hegel eta Marx horrelako ideiaren ikurrak izanik. Prozesu hori zailtzeko pertsonek bezala dugun garapen pertsonala ezagutzak duen antzeko erritmoa  daramala suposatzen dugu, Freud horren ikurra izanik. Orduan zer gera dakiguke benetakoa paralelismo horiek erabiltzeko dugun beharra ikusiz? Erne ibili beharko dugu behar ditugun lanabesak ezagutza berarekin ez nahasteko’

Bere hausnarketa bukaera emateko helburuekin jarraitu zuen honela:

‘Zutik geratzen den bakarra  zirkulua ixten da  hasieran aipatutako gaitasunean: erreflexioan. Horretan datza gure pentsamendu osoa. Nahiz eta buru hutsik sentitu garen, hantxe bertan izkina batetik geure buruak begiratzen gaitu. Hasieran gure baitarako erreflexio hutsa izanik. Gero modu zikliko batean  erreflexioak altuera hartzen du, bere errealitatea gero eta era konplexuagoa aztertzen. Erreflexioaren  talaiatik izaki pentsalariak dena zalantzan jartzen du. Erreflexioa da, Habermasek idatzi zuen bezala, “ subjektuak bere baitan egiaztatzen duela indar emantzipatzailea, bere historia genetikoa berari gardena bihurtzen zaion neurrian” (8) Nahiz eta horretarako komenigarritasunak egiaren desbideratzeko duen betidaniko joera saihestu behar duen ’(9) .

‘ Baina nondik dator bulkada gu erreflexioei loturik irauteko, hitz bakar bat erabiltzera behartzen badigu? Zaintza (Sorge)izango zen Heideggerren hitzetan . Eta gaurko egoera pandemikoa/endemikoa  ikusiz ez da aukera txarra. Baina Habermasek Alemaniazko filosofian tradizio handia duen hitza aukeratzen du: Interesa. “Ezagutzazko emantzipatzaile interesa”-k ‘erreflexioa bere horretan’ helmuga bezala   du, Habermasen hitzetan(10). Bera izango litzateke ekintzara eta balizko ezagutzara zuzenduta dagoela. Hori dena ezagutzen dugun moduko bizitza , hau da, modu organikoan, iraun eta ugal dadin. Bizitza hori egoera batean  ‘kokatuta ’ dago eta eztabaidagarriak diren premisa batzuetan oinarrituta dago. Eta eztabaidatze lan horretarako partaide garrantzitsuena da zientzia, ze Freuden hitzetan “mundua nola agertu behar zaigun erakustera mugatzen badugu, gure erakundearen berezitasunaren ondorioz, zientziaren zeregina erabat mugatuta legoke “.(11)

 

Umoretsu gogoratu zuen Hegelek edo Sartrek idatzi zuten mahaietan tabakoa zegoela (12) , berak aspaldian utzitako erretzeko ohitura oroituz. Ze egingo zukeen bidai mental batean haiek eskainiko balidate tabakoa, onartu edo errefusatu?  Oldozpen bitxi bat zetorkion burura: ’ Ni ez  naiz joango nik gidatu naizen automobilean ’. Zer zen tximistargi hori? Beti lengoaiaren amarrutik urrun egotea saiatu eta azkenean nolabait harrapatuta sentitu zen. Bukaeran beste gogoeta bururatu zitzaion:

’ Kantek txundituta zuzendu zuen bere begirada zeru-uztaira , baina orain harrituta begiratzen dugu ez hori bakarrik baizik eta uraren partikulen dinamika ere bai ’.

----

Bat batean bilutsik eta babesgabe sentitu zen eta pentsamendua Natura alderantz joan zitzaion. 

Pentsamenduak uzten zuen tartetik natura bere zorroztasun saihestezinean agertzen zen. Bizitzaren laburtasunak tarte txikia uzten zuen aldaketarako.

‘Organismo garen aldetik gizarte osoko portaera nolabait aurre ikustekoa izan daiteke. Bakoitzak bizitza leku eta egoera konkretu batean izaten  du eta ezin da bizitzaren jarraipena denboraldi baterako eten, ezta ere beste pertsonen gorputzean sartu. Sartreren eta Heideggeren oihartzunak entzuten dira egoera horretan. Gure denbora mugatuan bakarrik arrakastarik gabeko jainkoren lana betetzekoa dugu(13) eta  geure gorputzean mugatuak  gaudenez gero , gure gorputzean nolabait botatako egoeran(Geworfenheit)(14)bizi gara.’

Organismo baten moduan bere oreka apurtzen duen zerbait jasaten badu, oreka egoerara berriro bueltatzen da. Heraklito esan omen  zuenez ‘ kontrako tentsioen harmonia da arkua eta lira (sokaren) bezala ’(15). Oreka berri hori lortzeko denbora behar denez gero, oreka berrian gizabanakoak besteak dira edo aldatuta daude , eta egoera desberdin batean aurkitzen dira .Baina osotasun moduan ikusiz  berreskuratzen da oreka. Iraultza baten ondorioz gizartea zeharo alda daiteke ,baina derrigorrezkoa da egoera finko batean bukatzea. Nahiz eta finkotasun  horrek jende askoren bizitza eta beste askoren parte hartzearen  desagertzea daraman’.

‘Gure gizarteak itsasoak bezala itxuraz egoera uniformea izanik, egiaz leku askotan korronte desberdinak ditu. Tarte batzuk atzera, besteak aurrera, besteak behera eta azkenean beste batzuk gora. Hori dena urrutitik ikusita superfizie homogeneoa mugituz doala ematen du. Ikusmenetik haratago mugimendu horiek izugarri biderkatuko dira, materiaren oinarrizko partikulen mailara joaten bagara.  Gure gizartean antzeko moduan batzuk besteen gaineko boterea mantentzeko atzeraka dabil, beste batzuk egoera berri baten bila  aurrera, eta beste batzuk modu ezkutuan ,anonimoan, bizitzen dira eta bakan batzuk , lurraren miseriaren ihesean, gora begira’.  

‘Gizarte magma horretan bizi da gizabanako bakoitzak. Marko horretan marrazten da bakoitzarentzat zer den bere osotasun soziala, zertan dagoen interesatua  eta   uniformea ez dela jakinik, berak partaidea sentitzen den taldea besteak baino hobeagoa delakoaren ideia du. Bergsonek zioen besteak gu baino hobeago zirelako ideian oinarritzen zela bizitza sozialaren zati handi bat(16).Nire ustez, hobeagoa direlako ideia hori ez dugu hainbeste hedatzen. ”Beste guztiak” ideia abstraktu horretatik “gure taldekoa” ideia konkretura murrizten dugu. Horrela, bakarrik gure taldekoak beste taldeak baino hobeagoa direlako ideian oinarritzen da. Eta horrek hurrengo ondorioak ekar diezazkiguke ’.

‘Hori barru-barruan sartuta dugun bitartean bakarrik gure taldean, gure inguru hurbilean, aurrerakuntzak gerta daitezkeela interesatzen zaigu. Ideia horren kontra joatea gure taldetik  kanporatzea ekar lezake eta arrisku horri aurre egiteko oso jende gutxi dago prest(17). Gaztetan gure inguruko gizartean leku bila ibiltzen  garenetik eta zahartzaroan lasaitasun bila ibiltzeagatik gure taldeko jarrerak argudiatzera ez gara ausartuko. Eta jarrera horrek gertatzen ari zaigun gauza asko argi lezake’. 

‘Gure holako gizarteko lotura sakon horrek historia errepikatzera kondenatzen gaitu, gero eta modu korapilatsuagoan. Itsasoa zabala da, baina bakoitzaren ekarpena denboraren ikuspuntutik oso mugatua eta perspektibaren aldetik baldintzatua da. Gure taldeari egokitutako korronteak aurrera  garamatza’.

‘Naturaren zati mugatuan begiratzen badu forma zehatza izango luke begilearentzat. Baina ikuspuntu orokorragoan begiratzen badu zeharo aldatuko da ikuspegia . Muino baten itxura duena, orokorrago ikusita arroila baten hondoa izan daiteke’.(18)

‘Naturak puntu bakoitzean modu finko batean ikusita badu beste aldaketaren modua. Organismoak jaio, garatu ,itxuraldatu eta desagertu egiten dira beste antzekoei lekua uzteko . Hori dena denbora mugatu baten barruan. Guk ere, natura partaideak izanik, perspektiba lokalaz gain badugu beste bigarren hori: denborarekiko perspektiba. Korrontearen non ginen eta non gauden ,zer-nolako ingurua eta antolaketa geneukan eta dugun deskribapen bezala ‘historia’ moduan idazten dugu gure denborarekiko  ’posizioa’. (Herri baten historiak organismo bizi baten moduan ikusiz, Toynbeek argi uzten zuen bezala badu beste berezitasunik: hilda egonda ere helburu gabeko bizitza eraman dezake’.(19)).  

‘Naturaren partaide bezala multzoz ordenatzen gara, et nazio bezala, ikuspuntu bateko ‘ narrazioa ’ gure historia dela sinestarazi digute. ‘Nazioa’  bi ikuspuntutik ikusita, hau da, estatu moduan muga baten barruan daudenak  edo borondatezko aurrekoago kontzeptu batetik ikusita  talde berekoa beren burua ikusten dutenak, batez ere bere hizkuntzagatik. Eta egoera nahasi batean ‘narrazio’ horrek beste herrialdearekin gudara eraman dezake. Eta bizirik irauteko hain garrantzitsua den beldurra erabilia izan daiteke kontrako taldearen “ satanizazio ” prozesuan’.(Eta orduan gogoratu zuen bere aitak Espainiako Gerra Zibil garaian gertatutakoaz kontatu zuena. Espainiako gerra zibilean Zaragoza hirian zehar zeramaten Errepublikarekiko leial preso batzuk .Han ikuskatzen ari ziren jende artean mutil koxkor batek bat-batean bere amari esan zion: ‘amatxo, baina ez daukate buztanik ! ’).

‘Gure inguruan zarata handia entzuterakoan guk arriskuan sentituz arreta osoa  jartzen dugun moduan, non jartzen ari garen oinak zeharo ahazturik, antzeko pertzepzioaren mugak erabiltzen izaten dira gure gizartean. Gure arreta-ahalmena murritza dela probestuz, magoak egiten duen moduan,  agintariek gure arreta leku batera zuzentzen dute , beste leku desberdinean ,begiradatik kanpo, bere eragiketak eroso egiten dituen bitartean. Horrez gain, gezurra esateko nolabaiteko eskubidea ematen diegu agintariei  “komunitate onurako” izaten bada, Platoien ‘Errepublikan’ asko aipatua izan den tokian idatzita dagoenez’(20).

‘Agintariek ere gure ingurukoarekin zerikusirik ez duten gertaerak geureratzen saiatzen dira. Hedabide publikoak horretarako erabiliak izan dira beti, eta bereziki, inperio baten burukideei interesatzen zaie beren pentsamoldea inposatzeko. Ur korronte nagusiak halabeharrez erreka osoa bere norabidean eramaten duen antzera. Hedabideak gero eta hedatuagoak izanda , bere mendean erortzeko gero eta arrisku handiagoan gaude, atera ezinean korronte biziagotan egongo ginateke eta. Nahiz eta horrelako ‘narrazioa’ benetan arrotza izan, iraunaldi motza izango luke. Baina ,hala ere, gizabanako baten bizitza ere hori baino motzagoa izan daiteke’.  

‘Korrontearen alde edo korrontearen kontra, tenore horretan ager daiteke Sartrek hain gustukoa zuen Hegeleko jaun/morroiaren  dialektika. Gizabanako biren arteko talka izango litzateke. Morroiak, besteentzako kontzientzia izanik, natura aldatzen du lan eginez, eta heriotzaren (Jaun absolutuaren)(21)beldur da. Nagusiak berarentzako kontzientzia izanez, ez du gauzarekin zuzenean  loturarik, eta gauzak berarentzat gozamenezko objektuak dira.  Nagusiak morroiaren bitartez gauzarekin lotura du. Baina bakoitzak izan nahi duenaren alderantzizko esentzia izanik, nagusia menpeko kontzientzia bihurtuko da, eta morroitasunak ,alderantziz ,benetako independentzia lortuko du. Morroiak existentzia   naturalarekiko menpekotasuna gainditzen du eta lanaren bidez ezabatzen du menpekotasun hori’.

‘Naturak ere galdera garrantzitsu bati erantzuna eman lioke. Zergatik borrokatzen dugu arazo txikiengatik, arazo handiak konpondu gabe uzten ditugun bitartean? Natura gara eta gure inguruan aurkitzen ditugun arazoak konpontzen saiatzen gara. Arazo  handiak osotasun handi bati dagokie eta osotasun hori bakarrik irudi mentala da guretzat baina ez dugu berarekin topo egin gure eguneroko inguruan. Eta agintariek joera horretatik probetxu ateratzen dute, nahiz eta batzuk faltsuki pentsatzen duten joera hori  agintarien sorkuntza dela. Argi daukate arazo txiki hauen ondo kudeatzean datzala bere boterea. Agintariak azkarregi eta iritzi berekoa direlako ideia faltsuan daude oinarrituta konspirazioaren teoria guztiak’.

‘Inguru hurbileko horretan lehen aipatutako ‘zaintza’ edo ‘interesa’ agian ikuspuntu baikorretik ikusita dago. Garamatzan korrontean egoten dira ere kontrako indarrak, ‘jaramonik eza’ eta ‘ezaxola’ , baina gure aurrerantz begira ari delako pentsamoldean bakarrik indar positiboak kontuan hartu beharko ditugu. Azkenean indarra , energia, besterik ez gara eta korrontea beti aurrera doa , ezinezkoa da atzera bueltarik ematea, une motz eta iraungikor batean ez bada’ .

‘Zerbait geratzen da finkoa , aldaezina, lurra Paran basamortuan bezala, gure buruan txoko batetik geure burua eta mundua begiratzen duena: erreflexioa. Hasiera eta bukaera. Gu eta gure inguruko mundua ikuskatzen duena. Habermasek deitu ziola indar emanzipatzaile eta kritikoa gure eskuan dago bizirik irautea eta inolaz ere ez galtzea. Hori dena dugun bi hurrengo oinarrizko jaidura gainditzeko beharrean: gure taldeko kultura inposatu nahia eta gure pertsona pertzepzio erdigunea izanik, mundua gure inguruko mentalitatea eta neurria izan behar duelako ideia. Kultura dialogo bat da eta gure mundu txikia ez da denaren munduko eredua izan behar’.

NOTAK

(1) Bakoitza bere txokoan.Michel de Montaigne (Essais ,Liv. I, chap XXXV) eta  

Rabelais(Pantagruel Liv. II, chap XV-:‘Ainsi chascun s’en va a sa chascuniere’)  

(2)’ cum virtus infinita, per terminatam capit non possit’Orr.253 De Cusa,N. (1565). Opera. Basilea: Henric Petrina. Ikusteko helbidea interneten :

https://books.google.es/books/about/D_Nicolai_de_Cusa_Opera.html  

(3) ’ Badirudi giza pentsamenduak berezko joera duela sistematizazio eta osotasuna ahalegintzen (Ziur asko joera horren sustrai bat gizakiak duen ziurtasun bilaketa da- gizakiaren existentziaren prekarietatea ikusita nahikoa ulergarria da bilaketa hori).Errealitate zati batzuk ezagutzen ditugunean osatu nahi ditugu modu sistematiko batean «zentzua» izan dezaten.Hala ere, gizakiaren mugaren izaeragatik beti dugu ezagutza «zatikatua» soilik, eta inoiz ez jakintza osoa.Orduan gure egiteko joera da pieza gehigarri batzuk fabrikatzea, zatiei gehitzen dizkiegunak osotasun bat egiteko, sistema bat osatzeko ’.[ It seems to be an inherent tendency in human thought to strive for systematization and completeness.(One root for this tendency probably lies in man’s quest for certainty –a quest that is understable enough in view of the precarious nature of human existence.)When we know some fragments of reality we want to complete them in such a way that they ‘make sense’in a systematic way.Yet by the very nature of the limitation of man we always have only ‘fragmentary’knowledge,and never complete knowledge .What we tend to do then is to manufacture some additional pieces which we add to the fragments to make of them a whole,a system.] orrialde 19.Fromm. E. (1986). You shall be as Gods. New York: Fawcett Premier. 

(4)’ unglücklicherweise der Gegensatz ebenso gültige und notwendige Gründe 

der Behauptung auf seiner Seite hat‘.orrialde  449 Kant,I. (1967). Kritik der reinen 

Vernunft. Hamburg: Felix Meiner. 

(5)’ Ez da enigma antzemanezin bat, freudiarrek uste duten moduan: dena hor dago, argitsua, erreflexioak denaz gozatzen du, dena hautematen du. Baina "argi osoan dagoen misterio" hori gozamenean normalean analisia eta kontzeptualizazioa ahalbidetzen duten bitartekoak kentzen zaizkionetik dator batez ere. ’ ( Il ne s'agit point d'une énigme indevinée , comme le croient les freudiens : tout est là, lumineux, la réflexion jouit de tout, saisit tout. Mais ce « mystère en pleine lumière » vient plutôt de ce que cette jouissance est privée des moyens qui permettent ordinairement l'analyse et la conceptualisation.) orrialde 616 . Sartre, J.P. (1943). L'être et le néant. Paris: Gallimard. 

(6) ‘ Beraz, filosofia zientziaren bide seguruan jartzeko programa batek arrakasta 

izan bezain laster, filosofia espezialitate akademiko aspergarri bihurtzen du ’

.[’ So as soon as a program to put philosophy on the secure path of science 

succeeds, it simply converts philosophy into a boring academic specialty’]

pag.385. Rorty,R. (1980). Philosophy and the Mirror of Nature . Princeton : 

Princeton University Press. 

(7) filosofo handiek, hala nola Epikuro eta Hegelek, kontraesanaren printzipioa 

ukatu ondoren  (große Philosophen wie EPIKUR und HEGEL den Satz des 

Widerspruchs geleugnet haben) Orrialde 141 Husserl,E. (1968). 

Logische Untersuchungen . Tübingen: Max Niemeyer Verlag. 

(8) ‘ der emanzipativen  Kraft der Reflexion, die das Subjekt in dem Maße, als es sich in seiner Entstehungsgeschichte transparent wird, an sich erfährt ’orrialdeak 243-244  Habermas,J. (2002). Erkenntnis und Interesse. Frankfurt Main : Suhrkamp. 

(9) Hurrengo Castillonen lana Hegelen ‘Gogoaren fenomenologia’-n aipatzen da :” Galderari buruzko disertazioa: Erabilgarria al da jendea engainatuta izatea, edo akats berrietara eramaten dute edo dagoeneko daudenetan mantentzen dute?” (Dissertation sur la question :Est-il utile au peuple d´être trompé  ,soi qu’on l’induise dans des nouvelles erreurs , ou qu’on l’entretienne dans celles oú il est?).1780 urteko Zientzien Prusiar Akademien sari erdia  jaso zuen Castillonek baiezko erantzunarekin. Beste erdia jaso zuen R.Z.Becker-rek  ezezko erantzunarekin.Argien-garaiko ,arrazoiaren garaiko ,accesita lortu zuen bederatzi lanetik sei baiezkoa erantzuna zeuzkaten  eta bakarrik hiru ezezkoa.

Lana ikus dezakezu hurrengo helbidean: https://digital.slub-dresden.de/werkansicht/dlf/6257

(10) einem emanzipatorischen Erkenntnisinteresse folgt, das auf den Vollzug der Reflexion als solchen zielt. Habermasen goien aipaturiko liburuan 244 orrialdean azaltzen da. 

(11) http://freud-online.de/Texte/PDF/freud_werke_bd14.pdf

(daß die 'Aufgabe der Wissenschaft voll umschrieben ist,wenn wir sie darauf einschränken zu zeigen, wie uns die Welt infolge der Eigenart unserer Organisation erscheinen muß)pag 380. Freud,S. (1955). Die Zukunft einer Ilusion. London: Imago Publishing Co.Ltd.

Habermasen goien aipaturiko liburuan ere 352 orrialdean azaltzen da. 

(12)Tabako kutxa hau labantxo honen ondoan dagoela(daß dies Federmesser neben dieser Tabaksdose liegt),orrialde 184 Hegel, G.W.F. (1832). Phänomenologie des Geistes. Berlin: Dunder und Humblot.

Mahai honen izana da, tabako pakete honena, lanpara honena, orokorragoan munduko izana da(C'est l'être de cette table, de ce paquet de tabac, de la lampe, plus généralement l'être du monde ) Sartreko goian aipaturiko lana 29 orrialdean.

(13)’Dena gertatzen da mundua, gizakia eta gizakia- munduan arrakastarik gabeko jainkoa  izatera bakarrik ailegatuko litzatekeela bezala’ (‘Tout se passe comme si le monde, l'homme et l'homme-dans-le-monde n'arrivaient à réaliser qu'un Dieu manqué.’) Sartreko goian aipaturiko lana 671 orrialdean. 

(14) Dasein-en(‘Hor izan’-en)  izaera hori, bere nondik eta norantzekin estalita dagoena, baina bere baitarako gero eta  ezagutzera emanago, ‘hori dela" horri deitzen diogu bere Hor horretan Izaten dena botata egon  , beraz,bera  munduan- izan bezala Hor dela

 ( Diesen in seinem Woher und Wohin verhüllten, aber an ihm selbst um so 

unverhüllter erschlossenen Seinscharakter des Daseins, dieses »Daß es ist« 

nennen wir die Geworfenheit dieses Seienden in sein Da, so zwar, daß es als 

In-der-Welt-sein das Da ist) orr.135 Heidegger,M. (1967). Sein und Zeit. 

Tübingen: Max Niemeyer Verlag.

(15) παλίντροπος ἁρμονίη ὅκωςπερ τόξου καὶ λύρης(DK B51) Heraklito.
Pasarteak.Unibertsoari buruz.45.zatia.
Ikus daiteke hurrengo helbidean: http://heraclitusfragments.com/files/ge.html
(16) ‘gizonak epaitzen ditugula gogor uste dugun ere, funtsean guk baino 
hobeto direla uste dugu. Ilusio zoriontsu horren gainean bizitza sozialaren
zati handi bat oinarritzen da’ (si severement que nous affections de juger 
les autres hommes, nous les croyons, au fond, meilleurs que nous. 
Sur cette heureuse illusion repose une bonne partie de la vie sociale) orr.6 
Bergson,H.(2013). Les deux sources de la morale et de la religion.
Trois-rivieres(Quebec): Les echos du maquis .
(17) Baina, esan zenuen bezala,heriotza nahiago
zenuen erbestea baino(Socratesek Critori dio)(ἀλλὰ ᾑροῦ, ὡς ἔφησθα, πρὸ τῆς φυγῆς 
θάνατον) Platoneko ‘Kritias’ 52c.Ikusteko hurrengo helbidean:
http:// www.perseus.tufts.edu /hopper/text?doc=Critosection52a
(18)'Gizon horiek uste dute beren lanparek mahai xumeentzako distira
egiten dutela, baina  handik laurogei kilometrora argi horien deiagatik 
unkituta daude , uharte bakarti batetik itsasoaren aurrean etsipenez argia 
mugituko balute bezala'.(Ces hommes croient que leur lampe luit pour 
l’humble table, mais à quatre-vingts kilomètres d’eux, on est déjà touché 
par l’appel de cette lumière, comme s’ils la balançaient désespérés, 
d’une île déserte, devant la mer). Orr.8.De Saint-Exupéry, A. (1931). 
Vol de nuit. Paris: Librairie Gallimard.

(19) ‘Kritika horri erantzutean, berehala onar dezakegu lurra gainean 
hilotzaren gisa bizitzen duen gizarte baten kontzepzioa,non bizitza 
gorputzetik atera zenetik denbora asko igaro baita, ez dela inondik
ere a priori zentzugabea. Izan ere, gure kritikariak lagun ditzakegu kontzepzio
hori eztabaidaezineko egokia den kasu bat seinalatuz’ (In meeting this criticism,
we may admit at once that the conception of a society cumbering the ground 
as a carcass , long after the life has gone out of the body, is by no means 
absurd a priori. Indeed we can assist our critics by pointing out an instance in 
which this conception is indisputably apt.) Orrialde 136 Toynbee,A.J. (1948).
 A study of History. London: Oxford University Press.
(20) ‘Egia alde batera uztea zilegitzat duen norbaitek baldinbada, hiriko 
agintariak izango lirateke, haiek beren etsaiei edo herrikideei dagokionez 
komunitatearen onurarako; beste inork ez du horretarako baimenik izan’
(τοῖς ἄρχουσιν  δὴ τῆς πόλεως, εἴπερ τισὶν ἄλλοις, προσήκει ψεύδεσθαι ἢ πολεμίων ἢ 
πολιτῶν ἕνεκα ἐπ᾽ ὠφελίᾳ τῆς πόλεως, τοῖς δὲ ἄλλοις πᾶσιν οὐχ ἁπτέον τοῦ τοιούτου)
Platoi, ‘Errepublika’389b.Ikusteko hurrengo helbidean:
https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.01.0167
(21)’heriotzaren beldurra sentitzen baitzuen,Jaun absolutuarena’ (‘denn es  hat 
die Furcht des Todes, des absoluten Herrn, empfunden‘)Hegelek
goian aipaturiko lana 148 orrialdean.